Ruwatan iku
saka tembung “ngruwat” sing artine ngopeni. Dene upacara ruwatan iku ndueni teges
ngresiki lan nyuciake menungsa saka kesusahan batin kanthi ngenengake upacara
kang biasane nanggap wayang purwa, kanthi lakon “Murwa Kala”.
Ruwatan iku
salah sijining upacara adat Jawa sing tujuane kanggo mbebasake manungsa saka
ancaman bahaya. Inti upacara ruwatan iki sejatine ndonga marang Gusti Allah,
nyuwun perlindungan saka ancaman bahaya, umpamane bencana alam, uga ndonga nyuwun
pangampunan dosa-dosa lan kesalahan-kesalahan sing wis dilakoni, sing isa
nyebabake bencana utawa bakal nuwuhake sial. Upacara ruwatan iku sejatine isa
dianggep kanggo tolak bala utawa buang sial.
Upacara Ruwatan iku sejatine saka cerita wayang
Purwakala. Ceritane, wektu kuwi Bathara Guru lagi omong-omongan karo garwane,
yaiku Dewi Uma mabur ing dhuwursamudro. Bathara Guru ora bisa nahan nepsu kepengen
dadi siji marang Dewi Uma. Ananging Dewi Uma ora gelem. Akhire wenihe Bathara
Guru tiba ing donya lan malih dadi mahluk sing gedhe, yaiku raksasa. Raksasa
iku dijenengi Bathara Kala. Kala takon marang bapake, menungsa sing koyo piye
sing enthuk dadi pakanane. Bathara Guru jawab, yaiku menungsa sing anak
sukerta, yaiku menungsa sing nduwe nasib sial amarga lairane utawa menungsa
sing akeh dosa. Kala mudhun nggoleki menungsa iku. Bathara nembe sadar yen
menungsa koyo kuwi ing donya akeh. Yen dipangani Kala, menungsa bakal enthek. Akhire
Bathara Guru nduweni syarat kanggo anak sukerto menawa ora pengen dipangan Bathara
Kala kudu nganakake Upacara Ruwatan. Lan Bathara Kala bakal bali ning asale menawa
disangoni sesaji. Amarga kuwi, kanggo ngilangake sial wong Jawa nganakake
Upacara Ruwatan kanggo ngusir Bathara Kala.
Menungsa kang ngalami sukerta yaiku ontang-anting (anak siji
lanang), Ontang-onting (anak siji wadon), Kembang sepasang (kembar), Sendhang
apit pancuran (lanang, wadon, lanang), Uger-uger lawang (anak loro lanang kabeh), Pendhawa (anak lima lanang kabeh), Kedhana-kedhini (anak loro lanang wadon), Gondhang kasih (anak loro beda pakulitane, siji ireng siji putih), Dhampit (anak loro lanang wadon kang laire bareng).
Ana pirang-pirang piranti sing kudhu ana ning upacara ruwatan. Ana piranti kanggo nanggap
wayang kulit purwa lakon “Purwakala”, sesajen kang isine tuwuhan, kembang
mayangloro, menyan, kain mori putih, gawangankelirsindur.Ugaanapanganan kang
kudu anayaikusega Golong, sega Wuduk, Sega Kuning, macem-macem bubur, lan jajanaj-jajanan
pasar.
Tata carane Upacara Ruwatan yaiku nanggap wayang purwa nganti
lakon “Purwakala”, dhalang mau bakal mimpin upacara cukuran rambut lan siraman.
Sing nyukur wong tuane bocah kang diruwat, banjur rambut mau bakal dilarung
bareng karo sesajen sing disediake.
Ing kapercayan wong Jawa, ana wanti-wanti supaya wong kang lagi
mbobot (ngandhung) ora pati cedhak-cedhaking papan kang lagi ana ruwatan.
Amarga daya lan kakuwatan saka Upacara
Ruwatan kang lagi di patrapke
bisa marai gugurake calon jabang bayi. Ujare, kakuwatan iki saka dayaning Ilmu
Waringin Sungsang.
Menawadigateake,
upacara Ruwatanikuoramung upacara nanggap wayang, nyukur rambut, lan nglarung sesaje,
nanging uga nduweni piwulang. Piwulange yaiku :
1. Upacara
Ruwatanikunuduhake rasa pepeling supaya manungsakereb sedekah
kanggokeslamatane,
2. Upacara
Ruwataniku mesti anakaitanekaro Batara Kala, Kala kuwi artine wektu. Nduweni teges
supaya menungsa bisa ngurmati wektu.
3. Upacara
Ruwatan iku kanggo ngresiki dosa-dosa, nduweni teges supaya tansah tumindak
sing apik lan ngadohi tumindak sing ala.
҈ ҈
AnggraeniDIASsaputrI ҈ ҈